ZIJUE AINA 7 ZA ADHABU ZINAZOTOLEWA NA KORTI

1. ADHABU  YA  KIFO (DEATH PENALTY)
Adhabu hii hutolewa kwa wenye makosa makubwa kama kuua kwa kukusudia (murder). Kifungu  cha  26  Kanuni za Adhabu kinasema kuwa mtu atakapohukumiwa adhabu ya kifo basi adhabu hiyo itatekelezwa kwa kunyongwa kwa kitanzi mpaka mtu huyo atakapokufa.
Baadhi ya nchi adhabu ya kifo hutekelezwa kwa kupigwa risasi na nyingine kudungwa sindano ya sumu. Sisi kwetu ni kitanzi/kamba shingoni kwa kuning’inizwa mpaka roho itoke. Pamoja na hayo, adhabu hii inapingwa sana na mashirika ya haki za binadamu pamoja na wanaharakati wengine duniani kote.
 
2. ADHABU YA  KIFUNGO (IMPRISONMENT)
Adhabu ya kifungo hutolewa kwa muda tofauti kutegemea na aina ya kosa alilotenda mtu. Yapo makosa watu hufungwa miaka saba, mwaka mmoja, miezi, mpaka thelathini lakini pia kipo kifungo cha maisha. 
Kifungo kimegawanyika mara mbili. Kipo kifungo cha ndani na kipo cha nje. Kifungo cha ndani ni kifungo ambacho mtu anakuwa ndani ya uzio maalum ambao haruhusiwi kutoka huku ukihudumiwa na askari magereza. Hii huitwa jela (jail). Hataruhusiwa kutoka humo mpaka muda maalum utakapoisha. 
Aidha, kifungu cha nje wakati mwingine huitwa kifungo cha masharti. Ni kifungo ambacho mtuhumiwa hazuiliwi katika jela isipokuwa atapewa masharti kadhaa atakayotakiwa kutekeleza akiwa nje ya jela. Anaweza kuwa anaishi nyumbani kwake lakini kwa sharti la kuripoti sehemu fulani kila siku au vinginevyo, anaweza kuzuiwa kusafiri nje ya mkoa wilaya au vinginevyo, anaweza kupewa sharti la kutotenda kosa ndani ya mwaka, miaka au vinginevyo n.k. Kubwa hapa ni kuwa kifungo hiki mtu anakuwa nje lakini kwa masharti maalum.
 
3. ADHABU  YA  KUCHAPWA  VIBOKO (CORPORAL  PUNISHMENT)
Hakimu au jaji anaweza, kwa mamlaka aliyonayo, kuamuru mtuhumiwa kuchapwa bakora. Adhabu hii inaweza kutolewa ikiwa kama adhabu inayojitegemea au kama nyongeza baada ya adhabu nyingine.
Maana yake ni kuwa unaweza kuhukumiwa kifungo na viboko au viboko pekee na uachiwe huru.
 
4. ADHABU YA FAINI (FINE)
Hii nayo inaweza kuwa adhabu inayojitegemea au inayotumika kama adhabu ya nyongeza baada ya kuwa imetolewa adhabu nyingine. Faini huhusisha malipo ya fedha ambayo yatalipwa kwa utaratibu maalum utakaowekwa na Mahakama. 
 
5. ADHABU YA KUNYANG’ANYWA  MALI (FORFEITURE)
Mahakama inaweza kuamuru mali ya mtuhumiwa kunyang’anywa baada ya kupatikana na hatia. Mali kunyang’anywa ni sehemu ya adhabu. Mara nyingi mali zinazonyang’anywa ni zile zilizotumika katika uhalifu. Gari au pikipiki kutumika katika wizi ambao umethibitishwa inaweza kunyang’anywa. Hii ni pamoja na mali nyingine kama nyumba, meli, n.k.
 
6. ADHABU YA KULIPA FIDIA (COMPENSATION) 
Fidia ni tofauti na faini. Fidia ni kulipia kile ulichoharibu, kupoteza au hasara uliyosababisha.
Fidia ni mpaka kiwepo kitu kilichosababisha hasara, upotevu, au uharibifu. Pesa inayolipwa kufidia hasara, uharibifu ndiyo inayoitwa fidia. Aidha, faini hulipwa bila kuhitaji kuwepo kitu kilichoharibika au kusababishiwa hasara.
 
7. ADHABU  YA  KUTUNZA  AMANI  NA  KUWA NA  TABIA NJEMA (PEACE  KEEPING & BE OF GOOD  BEHAVIOUR)
Mara nyingi adhabu hii hutolewa kwa wenye makosa madogo madogo. Hatutarajii mtu aibe, aue au abake halafu adhabu yake iwe kuhakikisha anatunza amani na kuwa na tabia njema mtaani.
Ifahamike kuwa adhabu hii hutekelezwa mtu akiwa nje.  Ni sawa na kifungo cha nje kwa sharti la kutunza amani na kuwa mtu mwema mtaani. Endapo mtu huyu atatenda kosa jingine katika kipindi hiki cha uangalizi basi atapewa adhabu nyingine kubwa zaidi.

CHANZO   CHA   HABARI :  GAZETI  LA  JAMHURI ,  FEBRUARI , 10 , 2016.

CHANJO KWA KINGA

Jitihada zimekuwa zikifanywa na binadamu kote duniani tangu zamani ili kumwepusha na kuathiriwa na vinavyoweza kuzorotesha afya yake. Katika utaalamu wa kileo, chanjo za dawa hutumiwa kwa kuzidunga mwilini (vaccination) ili kuamsha chembe za kinga za kimaumbile zizaliane kwa wingi kuuhami mwili dhidi ya viini vya magonjwa, sumu na kadhalika, kwa mwenendo wa kimaumbile (natural) au kutokana na jitihada za mwili wenyewe. 
 Mbali na kinga (immunization) dhidi ya ndui (small pox), kidonda cha kooni (diphtheria) na homa ya vipele vyekundu (scarlet fever), tunaweza kuwa na kinga (immune) ya pepopunda (lockjaw), homa ya matumbo (typhoid fever), tauni ya mitoki (bubonic plague), homa ya manjano (yellow fever), aina fulanifulani za mafua (influenza) na kichaa cha mbwa (rabies). 
Chanjo kwa dawa za kinga kwa magonjwa mengi hufanywa kwa kuingizwa mwilini viini vya ugonjwa  unaonuiwa kukingwa. “Kuvifungia katika vichupa maalum kwenye maabara na kuvitakasa virusi kwa chanjo za kinga, ni jambo la lazima kabla havijadungwa mwilini” – Boyce Rens-berger. Kampeni ya kimataifa ya kusambaza chanjo za kinga (vaccinations) iliyoanzishwa mwaka 1974 ili watoto kote duniani wawe wanapatiwa huduma hiyo, iliwezesha, kufikia miaka ya mwanzoni ya1980, kuwapo watoto 8,000,000 walioweza kuokolewa na vifo kutokana na magonjwa ya utotoni – Shirika la Afya Duniani (WHO). 
Dawa nyingi za kinga hizi huingizwa mwilini kwa chanjo moja tu ili kutoa kinga ya maisha. Lakini nyingine huhitajika zirudiwe kwa dozi nyingine (booster dose) baada ya muda fulani maalumu ili kuziimarisha. Kampeni hiyo ya ‘Afya kwa Wote Ifikapo Mwaka 2000’ ilianzishwa na Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Watoto (UNICEF). Magonjwa yaliyohusishwa yalikuwa yakiua watotot 3,500,000 kila mwaka hadi kufikia miaka ya mwisho ya 1960, ni pamoja na pepopunda (tetanus), kidonda cha kooni (diphtheria), surua (measles) na kifua kikuu (tuberculosis).
Kutoka na utafiti uliofikiwa kuhusu chanjo za kinga kwa magonjwa tofauti, hivi sasa wazazi wana uwezo mkubwa wa kuwaepusha watoto wao na magonjwa ya kuambukiza, ambayo hapo zamani yalikuwa ya kawaida.
Baada ya kupatikana kwa mafanikio makubwa ya kuutokomeza ugonjwa wa ndui (small pox) hapo mwaka 1977, kutokana na kampeni ya WHO, wataalamu wanaamini magonjwa mengine ya kuambukiza yanaweza pia, si tu kupunguzwa, bali hata kutokomezwa kabisa. Hatua mojawapo ya msingi baada ya kuutokomeza ni ya kutoa chanjo za kinga dhidi ya maambukizo kwa watoto wote.   Wakati ulipoanzishwa mpango huo wa kuokoa maisha ya mamilioni ya vizazi vijavyo, ilitarajiwa kugharimu dola milioni 500 za Kimarekani zilizohitaji mchango wa jumuiya ya kimataifa. Takwimu zinaonesha kwamba mbali na mafanikio yaliyofikiwa katika kusambaza huduma za afya mijini na vijijini Tanzania, lakini watoto kama 240,000 walio na umri wa chini ya miaka sita walikuwa wakifa kutokana na magonjwa hayo kila mwaka mnamo miaka ya mwanzoni ya 1980 – kama watoto 135 kati ya kila watoto 1,000 waliokuwa wakizaliwa. Hii inamaanisha kwamba kila mwaka watoto 145,000 wa umri wa chini ya miaka mwaka mmoja, na watoto 95,000 wa chini ya miaka sita walikuwa wakifa kila mwaka kutokana na magonjwa yaliyohitaji chanjo. Hiki ndicho kilichoifanya UNICEF ianzishe kampeni hiyo kwa nchi zote wanachama wa WHO mwaka 1974.
Mpango wa chanjo ulianzishwa Tanzania mwaka 1974 kwa msaada wa Shirika la Maendeleo la Denmark (DANIDA), WHO, UNICEF na Wizara ya Afya. Hata hivyo, ni asilimia 35 tu ya watoto waliostahili kupewa chanjo hizo ndiyo waliokuwa wanapatiwa huduma hizo Tanzania mwaka 1988.  Tatizo mojawapo la kutekelezwa kwa mpango huu ni ubovu au uchakavu wa vifaa vya huduma hiyo, kwani dawa za chanjo zinalazimika kuwekwa katika majokofu ili zidumu na hali ya ubaridi wao uleule ziliotoka nao viwandani. Kuharibika kwa majokofu hayo katika zahanati hasa za vijijini, huku vipuri vyake vikiwa ghali na si rahisi kuvipata, kumerudisha nyuma jitihada zilizowekwa.

CHANZO   CHA   HABARI :  GAZETI  LA  JAMHURI,, February , 10, 2016

MATOKEO YA MTIHANI WA KIDATO CHA NNE

Matokeo ya mtihani wa kidato cha nne yametangazwa siku nyingi kidogo na watu wengi wamejitahidi kuyachambua. Kwa kuwa na mimi ni mdau wa elimu nachukua nafasi hii kuyachambua.
Kuna mambo makubwa yaliyojitokeza katika matokeo ya mtihani huo. Kwanza, kuendelea kufanya vibaya kwa shule za Serikali katika mtihani huo. Pili,  kutumika kwa mfumo wa madaraja (divisheni) katika upangaji wa matokeo badala ya mfumo wa wastani wa alama (GPA). 
Kutumika kwa mfumo wa madaraja kumetusaidia sana kujua hali halisi ya mambo. Shukrani za dhati kwa Waziri wa Elimu, Dk. Joyce Ndalichako, aliyehakikisha kutumika mfumo huo wa madaraja. 
Tatu, kuandikwa kwa historia ya shule ya Sekondari ya Kaizirege iliyopo mkoani Kagera iliyofaulisha watahiniwa wote 72 kwa ufaulu wa daraja la kwanza.
Nne, kitendo cha mwanafunzi raia wa China, Concong Wang, wa Shule ya Wasichana ya Feza mkoani Dar es Salaam kwa kushika nafasi ya pili kitaifa katika mtihani huo. 
Congcong Wang alipata alama B katika Kiswahili na kuwapiga kumbo maelfu ya wanafunzi Waswahili wa Kitanzania waliofeli somo hilo. Lakini pia mwanafunzi huyo alipata alama A katika somo la Civics (Uraia) na kuwapiga kumbo tena wanafunzi wa Kitanzania waliotazamiwa kujua zaidi masuala ya uraia wa Tanzania.
Shukrani kwa Butogwa Charles Shija wa Shule ya Sekondari ya Cannosa, Dar es Salaam, aliyeshika nafasi ya kwanza katika mtihani huo kitaifa. Amelitoa aibu Taifa la Tanzania vinginevyo yule raia wa China angeshika nafasi ya kwanza.
Wakati huo huo, matokeo ya mtihani wa kidato cha nne yameonesha kuwa kiwango cha ufaulu wa somo la Kiswahili ni wa juu sana wakati ufaulu katika somo la Hisabati ni wa chini kabisa.
Kiwango cha ufaulu wa somo la Hisabati ni wa chini pia hata katika mtihani wa darasa la saba shule za msingi. Kwa kweli kuna haja ya kuitishwa kongamano ambalo litatafuta sababu ya somo la Hisabati kuendelea kufanywa vibaya wakati wote.
Sasa tuchambue sababu zilizotajwa za shule za watu binafsi kufanya vizuri katika mtihani wa kidato cha nne na sababu za shule za Serikali kufanya vibaya.
 Sababu zilizotajwa na wamiliki wa sule za watu binafsi za kufanya vizuri katika mtihani wa kidato cha nne ni tatu; nazo ni jitihada, nidhamu na mikakati.
Jitihada katika shule za watu binafsi ziko kwa wanafunzi na walimu wao. Wanafunzi katika shule za watu binafsi wanakariri kwamba wanapata msaada mkubwa kutoka kwa walimu wao madarasani. Kwa upande wa nidhamu ndiyo usiseme.
Shule za watu binafsi ambazo nyingi ni za kidini, zina nidhamu ya hali ya juu. Mkuu wa Shule ya Cannosa iliyotoa mwanafunzi aliyeshika nafasi ya kwanza, Sista Irene Nakamanya, alinukuliwa akisema kwamba shule yake inafanya vizuri kutokana na wanafunzi kuwa na hofu ya Mungu. Watoto wanalelewa kwa hofu ya Mungu na hawaweki mbele mambo ya dunia hii.
Mikakati mikubwa inayosaidia shule za watu binafsi kufanya vizuri ni miwili; kwanza, ni walimu kujitolea kufundisha kwa bidii na kubobea katika masomo wanayofundisha. Pili, wamiliki wa shule kujali walimu na kuwatimizia mahitaji yao. Walimu wanasikilizwa, wanapewa heshima inayostahili, na wanapatiwa karibu kila kitu wanachokihitaji ikiwa ni pamoja na mikopo ya fedha, magari na nyumba.
Kaulimbiu ya wamiliki wa shule za watu binafsi ni ‘Ukimjali mwalimu mengine yote yatakwenda vizuri’.
Sasa tuangalie sababu zilizotajwa za shule za sekondari kufanya vibaya. Tumeambiwa kuwa sababu moja kubwa ni walimu kukata tamaa. Sababu nyingine ni pamoja na miundombinu mibovu, na mazingira magumu ya kufundishia na ya kujifunzia.
Kwa upande wa walimu kukata tamaa, imeelezwa kwamba walimu wamekata tamaa kutokana na Serikali kutowalipa stahiki zao kama mishahara na motisha. Wakati huo huo kuna walimu wanapandishwa madaraja lakini hawapandishwi mshahara.
Ukweli ni kwamba ari ya walimu kufundisha imeshuka kwa kiwango kikubwa. Kwa hiyo, Serikali isipotoa kipaumbele kwa shule zake ambazo ni kimbilio la Watanzania maskini na wanyonge, hali inaweza kuwa mbaya zaidi katika siku zijazo.
Lakini hapa tukumbushane kwamba sababu mojawapo ya shule za watu binafsi kufanya vizuri ni nidhamu pamoja na hofu ya Mungu. Ukitaka kusema ukweli shule za Serikali, hasa shule za sekondari za kata, karibu zote hazina nidhamu na wanafunzi wake wanaabudu ngono.
Wanafunzi wa kike na wa kiume hawaheshimiani mitaani na hata kwenye vyombo vya usafiri (daladala). Lugha yao ni chafu wakati wote kiasi cha abiria watu wazima kuwashawishi makondakta wasiwabebe wanafunzi wa sekondari. 
Baadhi yao wanavaa mlegezo (kata kei) na karibu wote wanafunga tai kifuani tofauti na wanafunzi wa shule za msingi na wa shule za watu binafsi.
Kukata tamaa kwa walimu isiwe sababu ya wao kushindwa kufundisha nidhamu na maadili.

CHANZO  CHA  HABARI: GAZETI  LA  JAMHURI ,MACHI ,  02 , 2016.

HISTORIA INAVYOPOTOSHWA SHULENI

Walimu wanapolalamika kwamba wanatumia vitabu vibovu kufundishia, hapana shaka wengi hawajui ukubwa na uzito wa tatizo hili.
Kuna walimu katika shule zetu wanajua mambo sahihi lakini wanalazimika kufundisha mambo potofu yaliyomo vitabuni kwa sababu wasipofanya hivyo wanafunzi wao watashindwa mtihani! Masuala ya mitihani ya Taifa hutoka kwenye vitabu hivi vibovu. Kwa kweli, walimu wana wakati mgumu.
Utitiri wa vitabu uliopo mashuleni kwa somo moja darasa moja umeathiri sana elimu ya Tanzania. Hii ni kwa sababu waandishi wengi wa vitabu hawana ujuzi wa kuandika vitabu, pia hawana ujuzi wa kutosha kuhusu masomo wanayoyaandikia vitabu. Husukumwa kuandika vitabu kwa lengo la kujipatia fedha.
Wachapishaji wa vitabu wametoa vitabu vingi visivyokidhi mahitaji ya elimu, na vinavyosababisha wanafunzi wa shule za msingi kumaliza masomo yao wakiwa wanajua mambo mengi lakini yote potofu. Kwa hiyo, wanajiunga na masomo ya sekondari wakiwa hawajui kitu. Hili ni janga la kitaifa.
Binafsi, masomo yangu ni ya Historia na Uraia. Haya ni masomo ambayo nimeendelea kuyaendeshea semina za walimu na kwa njia hiyo nimejionea mwenyewe, historia iliyopotoshwa vitabuni na inavyoendelea kupotoshwa mashuleni.
Nina mifano hai kutoka vitabu vya historia vya darasa la nne na la sita vilivyochapishwa na kampuni ya vitabu ya Education Books Publishers, mwandishi wao ni N. K. Ndosi. Tuanze kwa kitabu cha historia darasa la nne ambacho katika ukurasa wa 62-63 kinazungumzia viongozi wa jadi wa baadhi ya jamii za wakulima na wahunzi Tanzania.
Wanafunzi wanafundishwa kwamba Mataka alikuwa mwene eneo la Songea kabila la Wayao. Kumbe Mataka alikuwa Sultani eneo la Tunduru. Mwene alikuwa kiongozi wa jadi wa Wafipa na Wamakua. Na eneo la Songea kuna Wangoni si Wayao.
Wanafunzi wanafundishwa kwamba Kimweri alikuwa Zumbe. Kumbe hakuwa Zumbe bali alikuwa Sultani wa Wasambaa. Halafu tunasoma kwamba Said alikuwa Sultani wa Unguja. Na huyu pia ametiwa katika orodha ya viongozi wa jadi wa baadhi ya makabila ya wakulima Tanzania.
Kisha tunasoma kwamba Mangungo alikuwa mtemi eneo la Usagara katika kabila la Waluguru! Huu ni upotoshaji wa kutisha. Sisi sote tunajua kwamba Mangungo alikuwa sultani (hakuwa mtemi) eneo la Mvomero, Kilosa, na hakuwa Mluguru. Alikuwa mtu wa kabila la Wasagara.
Halafu kitabu kinatwambia kwamba, Marere alikuwa mwene eneo la Tunduru kabila la Wayao! Huu tena ni upotoshaji wa kupindukia. Na punde tu tumeambiwa Wayao wapo Songea. Merere hakuwa kiongozi wa Wayao wa Tunduru, alikuwa kiongozi wa Wasangu wa Mbeya. 
Hii ni mifano michache tu katikati ya mifano mingi inayothibitisha wanafunzi wa darasa la nne wanavyoendelea kufundishwa mambo potofu katika historia ya Tanzania kila siku wanayokwenda shule.
Sasa tuangalie kitabu cha darasa la sita. Ukurasa wa pili wa kitabu hiki unamzungumzia Vasco da Gama, kiongozi wa kwanza wa Wareno kuingia Afrika Mashariki. Tunaambiwa kuwa Vasco da Gama alipita Kilwa mwaka 1498, kisha akaenda Bagamoyo na Tanga na kisha akaingia Zanzibar.
Kumbe mwaka 1498 Vasco da Gama hakupita Tanzania, alishuka Mombasa akaendelea Malindi kisha India. Vasco da Gama alifika Kilwa kwa mara ya kwanza Julai 6, 1502.
Ukurasa wa 10 kitabu kinasema kwamba Sultani wa Oman alianza utawala wa kikoloni Zanzibar. Waarabu hawakuendesha utawala wa kikoloni Afrika Mashariki. Utawala wa kikoloni uliendeshwa na Wajerumani na Waingereza.
Ukurasa wa 11 kitabu kinatwambia kwamba mwaka 1844 wamisheni wa kwanza kutoka Ujerumani walifika Tanganyika na kwamba walikuwa wamisheni wa Church Missionary Society (CMS). Tunaendelea kuambiwa kwamba wamisheni hao wa CMS ndiyo walioanzisha misheni ya kwanza Magila, Mkoa wa Tanga.
Ukweli ni kwamba alikuwa mmisheni mmoja tu wa CMS, Johann Krapf, aliyefika Afrika Mashariki mwaka 1844. Hakufika Tanganyika. Alikwenda moja kwa moja Rabai, Mombasa, alikoanzisha  misheni ya kwanza ya Kikristo Afrika Mashariki. Basi, misheni ya Magila haikuanzishwa na wamisheni wa CMS. Ilianzishwa na mmisheni wa Kanisa la Anglikana, Charles Allington, tena haikuanzishwa mwaka 1844 bali ilianzishwa Januari 20, 1868.
Ukurasa wa 18 unatwambia kuwa Ujerumani iliendelea kutawala Tanganyika hadi mwaka 1918. Kumbe tayari mwaka 1917 Waingereza walikuwa wameanza kutawala Tanganyika makao makuu ya awali ya utawala wao yakiwa Lushoto. Wajerumani walifukuzwa kabisa Tanganyika Novemba 13, 1917 wakati Waingereza walipoteka mji wa Masasi wakaingia Msumbiji.
Katika ukurasa wa 47 tunaambiwa kwamba Abushiri bin Salim alianza kupambana na Wajerumani mwaka 1886, kumbe alianza kupambana nao Septemba 8, 1888. Ukurasa wa 48 unasema kwamba Machemba alianza kupambana na Wajerumani mwaka 1890 akipinga kodi ya nyumba waliyoanzisha. Kumbe Wajerumani walianzisha kodi ya nyumba mwaka 1895 na ni mwaka huo Machemba alipoanza kupambana nao.
Katika ukurasa wa 51 tunasoma kwamba Mwalimu Nyerere alikuwa Mwenyekiti wa TANU kumbe alikuwa Rais wa TANU.
Ukurasa wa 58 unazungumzia Mkutano wa Katiba ya Tangangika. Tumeambiwa kwamba mkutano huo ulifanyika Lancaster, Uingereza mwaka 1960. Mkutano huo ulifanyika Dar es Salaam, Tanganyika. Tena si mwaka 1960 bali ni Machi 27-29, 1961.
Ukurasa wa 69 unataja mimea miwili iliyomo katika nembo ya Taifa kuwa ni pamba na kahawa! Kumbe ni pamba na karafuu. Na katika ukurasa wa 79 tunasoma kwamba Azimio la Arusha lilitangazwa Arusha wakati lilitangazwa Dar es Salaam.
Kwa kweli nafasi haitoshi kuorodhesa upotofu wote wanaofundishwa watoto wetu kwa kutumia vitabu hivi vya Education Books Publishers. Jambo moja linashangaza, vitabu hivi vilipitishwa na wasomi Wizara ya Elimu. Vilipitishwa kihalali au kwa rushwa?
Ukweli ni kwamba Wizara ya Elimu imeshindwa kuwatumia vizuri waandishi bora wa vitabu wenye ujuzi wa kutosha wa kuandika vitabu na ujuzi wa kusoma wanayoyaandikia vitabu.
Tukirudi nyuma, tutaona kwamba Serikali ya Awamu ya Tano inayoongozwa na Rais Dk. John Magufuli imeanza kutoa elimu bure. Hili ni jambo zuri. Lakini elimu hii ni bure katikati ya uzushi na upotofu mtupu uliomo vitabuni kama nilivyothibitisha.
Katika mazingira hayo, hapana shaka Serikali ya Rais Magufuli itachukua hatua za makusudi zitakazotumbua mashuleni majipu haya ya vitabu haraka iwezekanavyo ili watoto wetu wapate elimu bora.
Wakati huo huo, Serikali ifikirie upya suala la waandishi wa vitabu kupitisha miswada yao kwa wachapishaji wa vitabu. Baadhi yao ni wezi sugu wa kazi za waandishi ambapo vitabu vikipitishwa na Wizara ya Elimu huvichapisha na kuviuza bila kumlipa chochote mwandishi. 
Haya ni majipu ambayo siku zake za kutumbuliwa zinahesabika.

CHANZO   CHA  HABARI :  GAZETI   LA  JAMHURI , APRILI , 08, 2016.

PAPA WEMBA AFARIKI AKIFANYA ANACHOPENDA

 
HAKIKA ni habari ya kushtua sana na kuhuzunisha barani Afrika na dunia nzima kwa kifo cha ghafla cha mwanamuziki maarufu, Jules Shungu Wembadio Pene Kikumba maarufu kwa jina la Papa Wemba au Le Grand Muzee.
Amefariki juzi akiwa kazini kwenye jukwaa wakati akifanya onyesho katika tamasha la muziki liitwalo Femua jijini Abidjan nchini Ivory Coast.
Tukio hili lilitokea wakati wanamuziki wake wakiendelea kutumbuiza kabla ya mmoja wao kumwona akidondoka na kisha kusaidiana na wenzake kujaribu kumwokoa akiwa anatetemeka na hatimaye kupoteza fahamu.
Msemaji wa nguli huyo aliyefahamika kwa jina la Henry Christmas Mbuta Vokia, alisema marehemu Papa Wemba alikuwa amepanda jukwaani muda mfupi na kutumbuiza wimbo mmoja huku mashabiki wake wakimtaka arudie wimbo huo na alifanya hivyo.
Baada ya kuanza kuupiga tena wimbo huo na kuongeza wimbo wa tatu hatimaye alianguka chini na kupoteza fahamu.
Juhudi kubwa zilifanyika na watu wa huduma ya kwanza kwa ajili ya kutaka kuokoa maisha ya msanii huyo kwa kumpeleka hospitali lakini hazikuzaa matunda.
Baada ya kumfikisha hospitalini nusu saa baadaye alifariki dunia. Historia ya marehemu Papa Wemba ni ndefu sana na ilianza miaka ya 66 iliyopita pale alipozaliwa mjini Lubefu, Mkoa wa Kasai Oriental mwaka 1949.
Baada ya baba yake kufariki mwaka 1966 alianza rasmi kazi ya muziki kwa kujiunga na kwaya ya kanisa la Mtakatifu Joseph jijini Kinshasa.
Mwaka 1969, akiwa na vijana wenzake; Pepe Felix Manuaku, Nyoka Longo Jossart, Evoloko, Mavuela Simon, walianzisha bendi ya Zaiko Langalanga, utunzi wake wa kwanza ni wimbo Madrigal, ukifuatiwa na tungo nyingine kama Mete ya Virite, Chouchouna, Amazone na nyingine nyingi.
Alipitia katika bendi nyingi zikiwemo Isifi Lokole, Yoka Lokole, Afrisa International ambapo walitoa vibao vikali vilivyopendwa kama Matembele bangi na Maloba Bakoko.
Mwaka 1977, aliunda bendi yake mwenyewe ya Viva la Musica ambayo mpaka mauti yanamfika alikuwa akiendelea kuiongoza. Miaka miwili ya mwanzo katika bendi hiyo walitoa nyimbo nyingi zilizotamba kama vile Superieure, Ebale Mbonge, Mabele mokonzi, Bakulaka, Ekoti ya nzube, ambazo alishirikiana na wanamuziki; Kisangani Esperant, Pepe Bipoli, Jadot Le Comodgien, Petit Aziza, Kester Emeneya, Rigo Star, Bongo Wende, Syriana, Pinos na Albert William Longomba (Awilo).
Katika uhai wake, Wemba alianzisha kijiji chake kilichokuwa na masharti na kanuni zake ndani ya uwanja wao wa familia jijini Kinshasa alichokiita Molokai Village yeye akiwa kiongozi wake.
Mwanzoni mwa miaka ya 80 alitokea kuwa maarufu sana nchini mwake na kupendwa na vijana, wakimwita Sape (kiongozi mkuu wa vijana watanashati), aliendelea kutoa vibao motomoto kama Signorina, Analengo, Mea Culpa, Melina La Parisienne, Santa, Matebu na nyingine nyingi.
Mwaka 80 mwishoni, alihamia nchini Ufaransa na kufanikiwa kutoa albamu kama Mfono Yami, Le Voyageur, Foridoles na Malimba.
Wemba alishirikiana na wanamuziki mbalimbali ulimwenguni kama vile marehemu Tabule Ley, Martin Meissonier, Peter Gabriel, Manu Dibango, Ray Lema, Koffi Olomide, Yousou Ndour, Pepe Kalle, Alpha Blond, Aretha Franklin, Salif Keita na wengine wengi.
Zaidi ya miaka 40 katika kazi za muziki, ameweza kumiliki bendi nne hadi umauti unamkuta zikiwemo, Viva la musica, Viva la musica Cour Des Grands, Nouvelle Ecriture na Viva Tendances.
Katika uhai wake alifanikiwa kupata tuzo nyingi pamoja na iliyomletea heshima kubwa mara baada ya kuachia albamu yake ya Emotion mwaka 1995, tuzo hiyo ilijulikana kwa jina la Disc D’Or iliyotolewa nchini Marekani.
Mbali na muziki, Wemba aliwahi kucheza filamu mbalimbali kama vile La Vie est Belle, Combat De Fauvest na Kinshasa Kids.
Juni 2003, alihukumiwa kwenda jela mwaka mmoja na miezi mitatu na mahakama ya nchini Ubelgiji kwa tuhuma za kuwaingiza raia wa Zaire sasa DRC) barani Ulaya kinyume cha sheria, hata hivyo mahakama hiyo ilimtaka alipe faini ya Euro 22,000.
Lakini mdhamini wake alitoa Euro 30,000 ili aweze kutumikia kifungo cha miezi michache ambapo alikaa miezi mitatu jela.
Alipotoka jela alitunga wimbo Numero D’ Ecrou, ambao ulikuwa unasimulia kwamba alikutana na Mungu gerezani.
Hakika Wemba ameacha pengo kubwa katika muziki wa Congo kwani wamepoteza mwalimu, mwanamitindo na mtunzi mahiri kati ya waliowahi kutokea.
Dunia itamkumbuka mwanamuziki huyo kutokana na kile alichokifanya katika maisha yake ya muziki. Mungu ailaze roho yake mahali pema peponi, amina.

CHANZO   CHA  HABARI : GAZETI  LA  MTANZANIA  NA  NOAH   YONGOLO , Jumatatu ,  April , 25 ,  2016.

JAY DEE AWEKA WAZI MAANA YA "Ndi ndi ndi "

MKONGWE wa muziki wa Bongo Fleva nchini, Judithi Wambura ‘Lady Jay Dee’, amesema maana halisi ya wimbo wake wa ‘Ndi ndi ndi’ ni kwamba ‘mimi ni kitu na wewe si chochote’.
Wimbo huo mpya umewapa wakati mgumu mashabiki wake, hivyo ameona ni bora aweke wazi maana halisi ya wimbo huo.
“Wimbo umekuwa ukiwapa wakati mgumu mashabiki wangu, lakini nimeona bora nifumbue fumbo hili, Ndi ndi ndi maana yake ni mimi ni kitu na wewe si chochote,” alisema Jay Dee.
Wimbo huo kwa sasa unafanya vizuri tangu alipouachia hivi karibuni baada ya kukaa kimya kwa muda mrefu. Msanii huyo amewashukuru mashabiki wake kwa mapokezi ya wimbo huo.

CHANZO   CHA   HABARI : GAZETI  LA  MTANZANIA  NA BEATRICE   KAIZA , Jumatatu , Aprili  25 , 2016.

ULAJI WA VYAKULA VYA MAFUTA ,CHUMVI NYINGI UNAHATARISHA MAISHA

 
Leo tutazungumzia ulaji hasa wa vitu vya mafuta. Mafuta ni suala 
muhimu sana mwilini ila ulaji wake sharti uwe wa mpangilio yaani unaowiana.
Lazima mtu uwe na wastani mzuri wa vyakula vya kutia nguvu mwilini, yaani “wanga” ambavyo ni ugali, ndizi, wali, viazi mbalimbali, mikate, mahindi, nk), vyakula vya kujenga mwili yaani “protini”, hivyo ni mboga na nyama,  vyakula vyenye “madini” kama vile mbegu mbichi si za kukaanga sana na chumvi na vyakula vyenye “vitamini”, hivi ni matunda, maziwa, mayai, nk.
Waafrika tunapenda nyama. Nyama ni muhimu sana maana ina madini aina ya chuma kwa nyama nyekundu, protini, nguvu na mafuta. Ila mafuta yaliyoko katika nyama mara nyingi si mazuri kwa sababu hayatoki, huganda.
Nyama ya kuku huwa na ngozi watu wengi hupenda sana kula ile ngozi ya wanyama hawa kwa kuwa tamu. Lakini haya ni mafuta mabaya.
Mafuta ya samaki ni mazuri. Samaki anayo mafuta ya Omega-3 ambayo husaidia mwili kujikinga na maradhi.
Tunapokula nyama choma au ya kukaanga, lazima tule pia mboga za majani mabichi na si vizuri kula nyama kila siku.
USHAURI: Kula mbegu za korosho, karanga au mlozi (ziwe mbichi badala ya kukaanga na chumvi) kati kati ya siku. Haya ni mafuta yenye rutuba mwilini kuliko nyama za mafuta.
KULA SANA CHUMVI NI HATARI
Kisayansi vyakula vyote vina chumvi asilia sema tu tumezoea kuongezea madini hii iitwayo Sodium. Sodium inachangia sana kufupisha maisha. Huifanya mishipa ya damu ichoke; ni kama bomba lolote la maji ukilitazama baadaye hugeuka rangi kutokana na yale maji kupita pale kila siku.
Kwa wale tunaoishi nchi za joto na kutoka sana jasho kula chumvi ni muhimu. Ila tatizo letu ni kwamba hatunywi maji ya kutosha. Mtu ukiwa na kiu unakunywa soda au kinywaji cha sukari; inakuwa kama unaendelea kuutesa mwili. Kwa vipi?
Mishipa inayopitisha damu mwilini badala ya kusaidiwa kwa maji inawekewa kazi zaidi ya kusafisha sukari na chumvi. Ndiyo maana Watanzania wengi vifo vyetu vinatokea mapema kwa kutozingatia ujali.
Utafiti uliofanywa chuo kikuu cha California, Marekani mwanzoni mwa 2010, umethitibisha kwamba vifo vingi duniani husababishwa na maradhi ya moyo na saratani ambavyo hutokana na uvutaji sigara, unene, ulevi na ulaji sana wa chumvi na sukari.
Tukipunguza ulaji wa chumvi tunasaidia pia kupunguza maradhi ya moyo, utafiti unasema.

 


CHANZO  CHA  HABARI :  GLOBAL  PUBLISHERS